W dniu 5 maja 2022 r. Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt. II OSK 1182/21) wydał wyrok w sprawie ze skargi kasacyjnej Stowarzyszenia Interwencji Prawnej. Sprawa dotyczyła zobowiązania do powrotu obywatelki Pakistanu oraz jej dwójki małoletnich dzieci, którzy mieszkali oni w Polsce wraz z ojcem dzieci (mężem Cudzoziemki) od 8 lat. Cudzoziemka argumentowała, że ze względu na silną integrację jej dzieci ze społeczeństwem polskim oraz negatywne konsekwencje jakie przyniesie deportacja dla rozwoju psychofizycznego dzieci, spełnione są przesłanki udzielenia im zezwolenia na pobyt ze względów humanitarnych.
Organy administracyjne I i II instancji oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie nie uznały jednak tej argumentacji. WSA twierdził, że w przypadku deportacji nie zostaną naruszone prawa dzieci Cudzoziemki w sposób istotnie zagrażający ich rozwojowi psychofizycznemu oraz że nie można powoływać się na sytuację dzieci w celach legalizacji pobytu.
NSA uznał skargę Stowarzyszenia za zasadną. Uchylił wyrok WSA oraz decyzje organu I i II instancji.
Po pierwsze, wskazał, że stopień integracji dziecka z rówieśnikami jest okolicznością, która może mieć wpływ na ocenę, czy zobowiązanie dziecka do powrotu do kraju pochodzenia naruszy jego prawa określone w Konwencji o prawach dziecka.
„W ocenie NSA stopień integracji dziecka z rówieśnikami jest okolicznością, która może mieć wpływ na ocenę, czy zobowiązanie dziecka do powrotu do kraju pochodzenia naruszy jego prawa określone w Konwencji o prawach dziecka w stopniu istotnie zagrażającym jego rozwojowi psychofizycznemu. Niewątpliwie możliwość i stopień naruszenia praw dziecka w razie zobowiązania do powrotu zależy też od innych czynników, takich jak wiek dziecka, sytuacja rodzinna, czy też czas przez jaki dziecko przebywa poza krajem pochodzenia. Można jednak przyjąć, że w każdym przypadku stopień zintegrowania dziecka z rówieśnikami powinien być uwzględniany przy takiej ocenie”.
Uznał również, że nie można karać dzieci za czyny rodziców. Fakt złamania prawa przez rodziców prawa migracyjnego nie zwalnia organu od obowiązku zbadania czy deportacja dziecka naruszy jego praw.
„nie sposób zaakceptować stanowiska sprowadzającego się do „karania” dzieci za czyny rodziców. Wskazane okoliczności nie mogły być zatem przeważającym argumentem uzasadnienia zobowiązania skarżącej do powrotu (…). Zobowiązanie do powrotu, szczególnie orzeczone w rozpoznawanej sprawie, ma charakter sankcji za naruszenie przepisów prawa i z tego względu musi być oceniane także w kontekście zasady proporcjonalności.”
W końcu NSA zauważył, że fakt, że cała rodzina została zobowiązana do powrotu nie uzasadnia automatycznie twierdzenia, że nie dojdzie do zagrożenia dla rozwoju psychofizycznego dzieci.
„Pełna ocena wskazanych okoliczności może bowiem prowadzić do konkluzji, że nawet powrót do kraju pochodzenia z rodziną nie zapobiegnie istotnemu zagrożeniu psychofizycznego rozwoju dziecka.”
Organ administracyjny ponownie rozpatrujący niniejszą sprawę, jest zobowiązany do uwzględnienia treści przedstawionego wyroku NSA w wydawaniu decyzji dotyczącej Cudzoziemki i jej dzieci.
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej reprezentowały r.pr. Magdalena Sadowska oraz Kornelia Trybułowicz.