Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wyrokiem II OSK 1927/22 NSA z dnia 29 czerwca 2023 r. uchylił wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (WSA) zaskarżony przez nasze stowarzyszenie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
Rada ds. Uchodźców odmówiła naszemu klientowi nadania statusu uchodźcy i udzielenia ochrony uzupełniającej. W sprawie wniesiono skargę do WSA, która została oddalona, gdyż sąd nie dopatrzył się naruszenia prawa w toku postepowania administracyjnego. Jako stowarzyszenie, działające w charakterze uczestnika postępowania, wnieśliśmy do NSA skargę kasacyjną od tego wyroku.
W skardze wskazywaliśmy m.in. na wadliwe sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku, rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym zamiast na rozprawie, oddalenie skargi mimo braku prawidłowego przeprowadzenia postępowania dowodowego.
NSA uznał, że w sprawie wystąpiła nieważność postępowania wynikająca z pozbawienia skarżącego i organu administracji możności obrony ich praw.
Przyczyną nieważności postępowania była konkretna okoliczność – tzn. w dniu rozprawy przed WSA Przewodniczący Wydziału wydał zarządzenie o przeprowadzeniu posiedzenia niejawnego i odwołanie wyznaczonego na ten dzień posiedzenia jawnego (rozprawy), powołując się na tzw. przepisy covidowe i brak możliwości przeprowadzenia rozprawy na odległość z powodu przyczyn organizacyjnych.
Powołując się na stanowisko judykatury*, NSA wskazał w uzasadnieniu wyroku, że rozpoznanie sprawy, wbrew przepisom prawa, na posiedzeniu niejawnym zamiast na rozprawie powoduje, że strony postępowania są pozbawione możności obrony swoich praw, w czego konsekwencji zachodzi nieważność postępowania.
W opinii NSA, Przewodniczący mógł zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, jeżeli uznał rozpoznanie sprawy za konieczne, a nie można było przeprowadzić jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Pozwalały na to regulacje przyjęte w związku z COVID. W takiej sytuacji jednak, zgodnie z przedstawionym w wyroku stanowiskiem, zastosowanie tych regulacji powinno być połączone z przedsięwzięciem środków mających na celu zmniejszenie negatywnych dla realizacji prawa do obrony skutków pozbawienia strony prawa do jawnego rozpoznania sprawy. W szczególności strony powinny być uprzedzone o rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu niejawnym oraz pouczone o możliwości przedstawienia dodatkowego stanowiska na piśmie.
Jak zauważył NSA, w sprawie, nie tylko cudzoziemiec i nasze stowarzyszenie nie zostali uprzedzeni o rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu niejawnym, ale wręcz przeciwnie – zostali najpierw zawiadomieni o rozpoznaniu sprawy na rozprawie i następnie w dniu, w którym rozprawa miała się odbyć, sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym. Strony zostały zaskoczone rozpoznaniem sprawy na posiedzeniu niejawnym. Taka sytuacja, w ocenie NSA, wyczerpuje przesłankę nieważności postępowania w związku z pozbawieniem strony możności obrony jej praw.
*judykatura – zbiór zasad prawnych i metoda wyrokowania sądu.