Stowarzyszenie Interwencji Prawnej złożyło skargę do Komisji Europejskiej przeciwko naruszaniu przez Polskę prawa unijnego w związku z sytuacją na białoruskiej granicy. Polska zmieniła prawo krajowe tak, aby łatwiejsze było wypychanie osób, które nie mogą bezpiecznie wrócić ani do swojego kraju ani na Białoruś. Narusza to szereg unormowań prawa unijnego, o czym powiadomiliśmy Komisję Europejską.
Wobec zmian ustawodawczych powiązanych z sytuacją na polsko-białoruskiej granicy Stowarzyszenie Interwencji Prawnej złożyło do Komisji Europejskiej skargę przeciwko Polsce za naruszenie prawa UE w związku z uchwaleniem przez Sejm RP ustawy z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw . Ustawa weszła w życie w dniu 26 października 2021 r. zmieniając ustawę o cudzoziemcach oraz ustawę o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP. Wprowadziła ona szereg rozwiązań prawnych, które stoją w rażącej sprzeczności z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski, w szczególności z prawem UE, ale także z Europejską Konwencją Praw Człowieka oraz Konwencją dotyczącą statusu uchodźców. Stowarzyszenie przedstawiło już w ramach konsultacji społecznych swoje krytyczne stanowisko do projektowanych zmian prawnych, jednak nie zostało ono uwzględnione.
Celem Stowarzyszenia było zwrócenie szczególnej uwagi Komisji Europejskiej – w kontekście naruszenia prawa UE – na nowoutworzone instytucje prawne: wydanie postanowienia o opuszczeniu terytorium RP oraz pozostawienie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej bez rozpoznania.
Stowarzyszenie jest przekonane, że jedynym celem wprowadzonej regulacji było doraźne stworzenie podstawy prawnej dla nielegalnej praktyki push-backów i ignorowania przez Straż Graniczną wniosków o ochronę międzynarodową składanych na granicy polsko-białoruskiej. Nowe przepisy w rzeczywistości umożliwiają automatyczne wydalanie z terytorium RP cudzoziemców, którzy w sposób nieuregulowany przekroczą granicę oraz pozostawianie złożonych przez nich wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej bez rozpoznania. Jednocześnie nie zapewniają cudzoziemcom żadnych podstawowych gwarancji procesowych umożliwiających wzięcie czynnego udziału w dotyczącym ich postępowaniu. Zignorowana została również fundamentalna zasada prawa uchodźczego non-refoulement.
W skardze szczegółowo wykazano w jaki sposób zostało naruszone prawo UE oraz inne powiązane z nim normy prawa międzynarodowego:
- art. 18 Karty Praw Podstawowych UE w zw. z art. 33 ust. 1 Konwencji dotyczącej statusu uchodźców (prawo do poszukiwania ochrony międzynarodowej, zasada non-refoulement);
- art. 19 ust. 1 Karty Praw Podstawowych UE oraz art. 4 Protokołu nr 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (zakaz zbiorowych wydaleń cudzoziemców);
- art. 47 Karty Praw Podstawowych UE, art. 10 ust. 1 i 3 lit “a” oraz art. 31 ust. 1 i ust. 8 lit “h” Dyrektywy parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE (prawo do skutecznego środka prawnego, prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez bezstronny sąd, prawo do pomocy prawnej, obowiązek rozpatrywania wniosku o ochronę międzynarodową zgodnie z podstawowymi zasadami i gwarancjami procesowymi, obowiązek merytorycznego rozpatrzenia wniosku o ochronę międzynarodową niezależnie od momentu jego złożenia oraz sposobu przekroczenia granicy);
- art. 4 ust. 4 i art. 5 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE (zasada non-refoulement, uwzględnienie potrzeb osób wymagających szczególnego traktowania).
Złożona przez Stowarzyszenie skarga jest teraz analizowana przez Komisję Europejską. Jeśli przedstawione zarzuty zostaną uznane za zasadne, Komisja Europejska może wszcząć formalne postępowanie przeciwko Polsce w sprawie naruszenia prawa UE.