Postanowieniem z dnia 17 lipca 2019 r., sygn. IV SA/Wa 1457/19 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł w oparciu o art. 46 ust. 5 dyrektywy proceduralnej 2013/32 o konieczności wstrzymywania wykonania decyzji o odmowie udzielenia ochrony międzynarodowej. Oznacza to zmianę dotychczasowej linii orzeczniczej WSA w Warszawie i NSA w zakresie odmowy wstrzymania decyzji o odmowie udzielenia ochrony międzynarodowej.
W dotychczas wydawanych orzeczeniach sądy administracyjne obu instancji wskazywały, że po wejściu w życie nowelizacji ustaw u udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP i ustawy o cudzoziemcach wydanie decyzji o odmowie nadania statusu uchodźcy i odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej nie wiąże się w sposób bezpośredni z negatywnymi skutkami dla cudzoziemca, które mogłyby podlegać wstrzymaniu Sądy wskazywały, że w przypadku nieopuszczenia przez cudzoziemca terytorium RP w terminie 30 dni zostanie wszczęte względem cudzoziemca postępowanie w przedmiocie zobowiązania do powrotu i wówczas (po wyczerpaniu drogi administracyjnej) przysługuje cudzoziemcowi wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji.
W przywołanym orzeczeniu z dnia 17 lipca 2019 r., WSA w Warszawie wskazał, że niewykonanie obowiązku opuszczenia terytorium RP w terminie 30 dni od dnia kiedy decyzja o odmowie udzielenia ochrony międzynarodowej stała się ostateczna nie stanowi bezpośredniej przesłanki do przymusowego wydalenia, jednakże stanowi podstawę do wydania decyzji o zobowiązaniu do powrotu, która będzie podlegała przymusowemu wykonaniu. Sąd zauważył, że „w okresie między wydaniem decyzji o odmowie udzielenia ochrony międzynarodowej, a sądowym zaskarżeniem decyzji o zobowiązaniu do powrotu i złożeniem wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji, cudzoziemiec pozbawiony jest (…) jakiejkolwiek ochrony”, co wiąże się z ryzykiem wykonania decyzji o zobowiązaniu do powrotu przed uzyskaniem orzeczenia sądowoadministracyjnego w sprawie o odmowie udzielenia ochrony międzynarodowej.
W przywołanym orzeczeniu wskazano, że zgodnie z art. 46 ust. 5 dyrektywy proceduralnej 2013/32 cudzoziemiec musi mieć zagwarantowane prawo do pobytu na terytorium RP do zakończenia postępowania przed sądem pierwszej instancji. Sąd powołał się także na orzeczenia NSA w analogicznych sprawach (z dnia 20 grudnia 2018 r., sygn. akt: II OZ 1239/18; z dnia 6 lutego 2019 r., sygn. akt: II OZ 46/19; z dnia 16 maja 2019 r., sygn. akt: II OSK 1257/19).
WSA w Warszawie orzekł, że przyznanie ochrony tymczasowej w postaci wtrzymania wykonania zaskarżonej decyzji „ma być (…) gwarantem realizacji prawa cudzoziemców do skutecznego środka zaskarżenia przed sądem w rozumieniu art. 46 ust. 3 dyrektywy proceduralnej 2013/32, ponieważ do czasu uprawomocnienia się orzeczenia oddalającego skargę w sprawie odmowy udzielenia statusu uchodźcy, nie będzie możliwe zainicjowanie postępowania w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu.”
Tożsame z wyżej prezentowanym stanowisko zajął WSA w Warszawie, w postanowieniu z dnia 6 listopada 2019 r., sygn. IV SA/Wa 1480/19, gdzie wskazał, że odmowa wstrzymania wykonania decyzji o odmowie udzielenia ochrony międzynarodowej w związku z potencjalna możliwością wstrzymania wykonania decyzji o zobowiązaniu do powrotu pozostaje w sprzeczności z art. 46 ust. 5 dyrektywy proceduralnej 2013/32 i wyrokiem TSUE z dnia 26 września 2018 r. w sprawie C-180/17. WSA w Warszawie zauważył też, że istnieje ryzyko zakończenia się postępowania sądowoadministracyjnego w sprawie zobowiązania do powrotu poprzez prawomocne oddalenie skargi przed zakończeniem postępowania sądowoadministracyjnego w przedmiocie udzielenia ochrony międzynarodowej. Jako, że wstrzymanie wykonania decyzji dotyczy tylko postępowania, w którym udzielono takiej ochrony tymczasowej, nie obejmuje ono postępowania w sprawie o udzielenie ochrony międzynarodowej. W takiej sytuacji cudzoziemiec mógłby zostać przymusowo wydalony przed rozpoznaniem jego sprawy w przedmiocie udzielenia ochrony międzynarodowej przez sąd.
Skargi wraz z wnioskami o wstrzymanie wykonania decyzji w powyższych postępowaniach sporządzała w imieniu cudzoziemców r.pr. Magdalena Sadowska.