Cudzoziemcy, w trakcie procedury uchodźczej powinni być informowani w zrozumiałym dla nich języku o obowiązku stawienia się na przesłuchaniu oraz skutkach ich niestawiennictwa. Obowiązek tłumaczenia pouczeń wynika wprost z przepisów prawa.
Wojewódzki Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2021 r., sygn. IV SA/Wa 2446/20 uchylił decyzję Rady do Spraw Uchodźców oraz poprzedzającą ją decyzję Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców.
Sprawa dotyczyła umorzenia postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej cudzoziemcowi, który nie włada językiem polskim. Postępowanie zostało umorzone, bowiem cudzoziemiec nie stawił się na przesłuchaniu. W ocenie Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, skoro prawidłowo doręczono wezwanie w języku polskim do stawienia się na przesłuchaniu, a mimo tego cudzoziemiec nie stawił się na tym przesłuchaniu, to zasadne było umorzenie postępowania. Pogląd ten podzieliła Rada do Spraw Uchodźców, która nie uwzględniła odwołania cudzoziemca. W odwołaniu wykazywał on, że nie zrozumiał wezwania, które otrzymał w języku polskiej i że wezwanie nie zostało przetłumaczone na język wskazany przez niego jako język zrozumiały.
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej pomogło w przygotowaniu skargi do sądu administracyjnego. W skardze zarzucono naruszenie art. 8 k.p.a., art. 9 k.p.a. oraz art. 11 k.p.a. w zw. z art. 12 ust. 1 lit a dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej. Skarżący wskazywał, że stawiłby się na przesłuchanie, gdyby dostał wezwanie do stawienia się na przesłuchaniu przetłumaczone na język gruziński.
WSA w Warszawie częściowo uwzględnił argumentację skarżącego. Powodem uwzględnienia skargi był brak w aktach sprawy dowodów na to, że skarżący został pouczony w języku gruzińskim o obowiązku stawienia się na przesłuchanie oraz o konsekwencjach tego naruszenia, którym było umorzenie postępowania.
W sprawie nie jest w istocie kwestią sporną, że skarżący winien być pouczony o tak daleko idących i negatywnych dla niego skutkach niestawienia się na przesłuchanie bez usprawiedliwienia, jakim jest przyjęcie, że wniosek jest wycofany co pociąga za sobą umorzenie postępowania. Obowiązek takiego pouczenia wynika wprost z art. 30 ust. 1 pkt 5 lit. B ustawy o ochronie, a nadto znajduje potwierdzenie m. in. w art. 9 k.p.a. interpretowanym w powiązaniu z art. 12 ust. 1 lit. a dyrektywy nr 2013/32/UE.
W orzeczeniu podkreślono, że choć nie ma obowiązku prowadzenia postępowania w zrozumiałym dla cudzoziemców języku, należy im zapewnić dostęp do rzetelnej procedury, której elementem jest świadomość poszczególnych praw i obowiązków. W ocenie WSA nie można wymagać od cudzoziemców, aby wywiązywali się ze swoich obowiązków bez zapewnienia im pouczeń przetłumaczonych na zrozumiały dla nich język.
Pomoc prawna w sprawie świadczona była przez r.pr. Magdalenę Sadowską.