W styczniu 2023 r., Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) zakomunikował sprawę V.M. i inni przeciwko Polsce dotyczącą pozbawienia wolności ciężarnej obywatelki Armenii wraz z dwójką dzieci w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców w Białej Podlaskiej. Rodzina spędziła w ośrodku wiele miesięcy, pomimo że byli ofiarami przemocy, ich stan psychiczny pogarszał się z czasem, a cudzoziemka poroniła w trakcie detencji. W skardze do ETPC rodzina podnosi, że zostały naruszone ich prawa określone w Art. 3 (zakaz tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania), Art. 5 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) oraz Art. 8 (prawo do poszanowania życia rodzinnego) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (EKPC).
SIP postanowił przedstawić ETPC swoje stanowisko w sprawie zasad i warunków detencji cudzoziemców w Polsce.
W naszej interwencji wskazujemy po pierwsze, że warunki pobytu cudzoziemców w strzeżonych ośrodkach pogorszyły się od 2021 r. i są niezgodne z standardami wynikającymi z prawa międzynarodowego:
- Dopuszczalne jest ograniczenie przestrzeni osobistej cudzoziemca, także dzieci, do jedynie 2 m2, podczas gdy zgodnie z międzynarodowymi standardami rekomendowane są co najmniej 4 m2, a niezbędne minimum to 3 m2.
- Ze względu na swój więzienny charakter, strzeżone ośrodki dla cudzoziemców nie są odpowiednimi miejscami pobytu dla dzieci. Pozbawienie wolności dzieci wpływa negatywnie na ich rozwój i stan psychofizyczny. Nie mają one też pełnego dostępu do edukacji w tych ośrodkach.
- Cudzoziemcy osadzeni w strzeżonych ośrodkach, w tym kobiety w ciąży, mają problemy z dostępem do opieki medycznej. Za mało lekarzy pracuje w tych ośrodkach, a dostęp do pomocy specjalistów poza ośrodkiem jest utrudniony.
- Dostęp do pomocy psychologicznej jest także problematyczny. W strzeżonych ośrodkach pracuje niewielu psychologów, a psychologowie zewnętrzni współpracujący z organizacjami pozarządowymi są niedopuszczani do pozbawionych wolności cudzoziemców.
Po drugie, w interwencji wskazujemy na praktykę stosowania przepisów dotyczących pozbawiania wolności cudzoziemców, zwłaszcza dzieci i ofiar przemocy, w Polsce:
- Zgodnie z polskim prawem dzieci mogą być pozbawione wolności w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców wraz z ich rodzicami. W praktyce, dzieci są pozbawiane wolności automatycznie, bez rozważenia ich indywidualnej sytuacji czy potrzeb. Wbrew przepisom, najlepszy interes dziecka często nie jest brany pod uwagę, a alternatywy do detencji nie są realnie rozważane. Co więcej, dzieci są pozbawiane wolności na wiele miesięcy, podczas gdy dopuszczalna jest ich detencja jedynie na możliwie najkrótszy okres.
- Detencja ofiar przemocy jest w Polsce zakazana. Mimo to ofiary przemocy często przebywają w strzeżonych ośrodkach. W praktyce, mechanizm identyfikacji ofiar przemocy nie działa prawidłowo, a oświadczenia o doznanej przemocy są ignorowane przez polskie władze.
- W trakcie postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej, cudzoziemcy są często przetrzymywani w detencji, pomimo iż w ich sprawie nie są podejmowane żadne kroki. Jest to niezgodne z prawem polskim, unijnymi i międzynarodowym, gdyż powodem ich detencji jest zebranie materiału dowodowego przez właściwe organy. Powinny one zatem sprawnie działać, tak by niepotrzebnie nie przedłużać okresu detencji.
Z naszą interwencją w języku angielskim możesz zapoznać się TU.
V.M. i inni przeciwko Polsce jest kolejną sprawą dotyczącą detencji cudzoziemców w Polsce, którą zajmie się Trybunał. ETPC orzekał już pięciokrotnie w tym zakresie, za każdym razem stwierdzając naruszenie Art. 5 lub 8 EKPC (sprawy Bistieva i inni, nr 75157/14; Bilalova i inni, nr 23685/14, A.B. i inni, nr 15845/15 i 56300/15; Nikoghosyan i inni, nr 14743/17; R.M. i inni, nr 11247/18). O najnowszym wyroku ETPC w sprawie R.M. i inni pisaliśmy też ostatnio na naszej stronie.
W V.M. i inni przeciwko Polsce Trybunał ma szansę po raz kolejny potwierdzić to, na co wskazujemy od wielu lat: detencja rodzin z dziećmi w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców jest niezgodna z standardami międzynarodowymi i musi ulec zmianie.