W czwartek 9 marca Sejm uchwalił nowelizację ustawy o cudzoziemcach – ustawę z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw. Została ona podpisana przez Prezydenta i ogłoszona 23 marca 2023 r.

Prezentujemy najważniejsze – w naszej opinii – zmiany, które wprowadza nowelizacja. Większość z nich zacznie obowiązywać od 7 kwietnia 2023 r.:

Komendant Główny Straży Granicznej organem odwoławczym od decyzji organów Straży Granicznej

Dotychczasowe kompetencje Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców jako organu odwoławczego zostają przeniesione na Komendanta Głównego Straży Granicznej w sprawach o:

  • wydanie i wymianę karty pobytu cudzoziemcowi(-mce), któremu(-rej) udzielono zgody na pobyt ze względów humanitarnych,
  • odmowy wydania i wymiany dokumentu “zgoda na pobyt tolerowany”,
  • udzielenie i cofnięcie zgody na pobyt ze względów humanitarnych i pobyt tolerowany,
  • zobowiązanie cudzoziemca(-mki) do powrotu, przedłużenie terminu dobrowolnego wyjazdu oraz cofnięcie zakazu ponownego wjazdu,
  • wydalenie i uchylenie decyzji o wydaleniu obywatela(-lki) UE lub członka rodziny niebędącego obywatelem(-lką) UE.

Regulacja prawna wchodzi w życie w dniu 7 kwietnia 2023 r., jednakże do spraw wszczętych i niezakończonych przed tą datą stosuje się przepisy dotychczasowe. Oznacza to, że jeżeli postepowanie wszczęto np. 2 kwietnia 2023 r., to organem odwoławczym w dalszym ciągu będzie Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Jeżeli natomiast postępowanie zostanie wszczęte np. 10 kwietnia 2023 r., to w przypadku decyzji odmownej należy odwoływać się do Komendanta Głównego Straży Granicznej.

Komendant Główny Straży Granicznej będzie również od 7 kwietnia 2023 r. organem właściwym do zmiany, uchylenia, stwierdzenia nieważności lub wygaśnięcia ostatecznych decyzji w w/w sprawach, wydanych na podstawie dotychczasowych przepisów w sprawach:

[Zmiany wprowadzone przez art. 1 pkt 28, pkt 41 oraz art. 5 pkt 2 nowelizacji.
Zmieniają art. 245 ust. 7, art. 277 ust. 3, art. 355 ust. 2, art. 357 ust. 1 i 3, art. 321 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach, oraz art. 73d ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin]

7-dniowy termin na wniesienie odwołania

Cudzoziemcy(-mki) będą mieć tylko 7 dni na wniesienie odwołanie od decyzji w sprawach dotyczących:

  • wydania i wymiany karty pobytu cudzoziemcowi(-mce), któremu(-rej) udzielono zgody na pobyt ze względów humanitarnych,
  • wydania i wymiany dokumentu “zgoda na pobyt tolerowany”,
  • zobowiązania cudzoziemca(-mki) do powrotu, przedłużenia terminu dobrowolnego wyjazdu oraz cofnięcia zakazu ponownego wjazdu,
  • ustalenia kosztów związanych z wydaniem i wykonaniem decyzji o zobowiązaniucudzoziemca do powrotu,
  • udzielenia i cofnięcia zgody na pobyt ze względów humanitarnych i zgody na pobyttolerowany.

Regulacja wchodzi w życie w dniu 7 kwietnia 2023 r., ale do spraw wszczętych i niezakończonych przed tą datą stosuje się przepisy dotychczasowe. Oznacza to, że 7 dniowy termin na wniesienie odwołania dotyczy tylko decyzji wydanych w sprawach, które zostaną wszczęte od dnia 7 kwietnia 2023 r., w sprawach wszczętych przed tą datą obowiązuje dotychczasowy 14 dniowy termin.

[Zmiany wprowadzone przez art. 1 pkt 29, pkt 34, pkt 41, pkt 49, pkt 51, pkt 52 nowelizacji. Zmiany dot. dodanego w ustawie o cudzoziemcach art. 245 ust. 7a, art. 277 ust. 3a, art. 321 ust. 2, art. 341 ust. 2, art. 355 ust. 3 oraz art. 357 ust. 4]

Krótszy termin na „dobrowolny powrót”

Od dnia 7 kwietnia 2023 r. termin dobrowolnego wyjazdu z Polski może zostać określony na okres od  8 do 30 dni od dnia doręczenia decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca(-mki) do powrotu (wcześniej okres ten wynosił od 15 do 30 dni). Oznacza to, że w niektórych przypadkach cudzoziemiec(-mka) będzie miał(a) jedynie 8 dni na zapoznanie się z treścią decyzji, uzyskanie pomocy prawnej i sporządzenie odwołania (jeżeli jest to decyzja organu I instancji) bądź na zakończenie bieżących spraw życia codziennego i wyjazd z Polski.

Zmianie ulega również terminologia – dotychczasowy termin dobrowolnego powrotu zastąpiony zostaje terminem „dobrowolny wyjazd”, a co za tym idzie terminy dobrowolnego powrotu określone w decyzjach o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy biegną dalej jako terminy dobrowolnego wyjazdu.

[Zmiana wprowadzona przez art. 1 pkt 36 nowelizacji. Zmiana dot. art. 315 ustawy o cudzoziemcach]

Możliwość deportacji przed rozpoznaniem sprawy przez niezależny sąd

Z dniem 7 kwietnia 2023 r. uchylona zostaje regulacja prawna, która przedłużała termin dobrowolnego powrotu lub termin przymusowego wykonania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu w przypadku wniesienia do wojewódzkiego sądu administracyjnego skargi na taką decyzję wraz z wnioskiem o wstrzymanie jej wykonania (termin przedłużał się z mocy prawa do czasu rozpoznania przez sąd wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji). Oznacza to, że cudzoziemcy(-mki) będą mogli(-ły) być deportowani(-ne) z Polski jeszcze przed rozpatrzeniem przez sąd ich wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji.

W naszej opinii, regulacja prawna nie powinna dotyczyć spraw, w których skargę wraz z wnioskiem o wstrzymanie wykonania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca(-mki) do powrotu wniesiono przed dniem 7 kwietnia 2023 r. (ochrona praw nabytych). W tych sprawach powinniśmy mieć w dalszym ciągu do czynienia z przedłużeniem z mocy prawa terminu dobrowolnego powrotu do dnia wydania przez wojewódzki sąd administracyjny postanowienia w przedmiocie wstrzymania wykonania decyzji. Obawiamy się, z uwagi na brzmienie art. 10 ust. 1 nowelizacji, który wyraźnie wskazuje, że do postępowań w sprawach uregulowanych m.in. w ustawie o cudzoziemcach ,wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji, stosuje się przepisy dotychczasowe, a takim postępowaniem nie jest postępowanie sądowoadministracyjne, przepis będzie interpretowany w ten sposób, że z dniem 7 kwietnia, wraz z uchyleniem regulacji, cudzoziemcy(-mki) utracą udzieloną im z mocy prawa ochronę przed wydaleniem, gdyż brak jest w tym zakresie przepisów przejściowych.

[Zmiana wprowadzone przez art. 1 pkt 43 nowelizacji. Zmiana uchyla art. 331 ustawy o cudzoziemcach]

Dłuższy okres pobytu cudzoziemca(-mki) w strzeżonym ośrodku lub areszcie dla cudzoziemców

Dopuszczalny okres pobytu cudzoziemców(-mek) w strzeżonych ośrodkach i aresztach dla cudzoziemców został znacznie wydłużony. Dotychczas cudzoziemcy(-mki) mogli(-ły) przebywać w detencji orzeczonej na gruncie ustawy o cudzoziemcach przez maksymalny okres 12 miesięcy. Wyjątkowo i tylko w przypadku złożenia skargi do sądu administracyjnego, okres ten mógł ulec przedłużeniu do 18 miesięcy. Zmiana ustawy wprowadza ogólną zasadę, iż detencja cudzoziemców może trwać do 18 miesięcy, tj. po 6 miesiącach możliwe jest przedłużenie pobytu w strzeżonym ośrodku do 18 miesięcy, niezależnie od tego czy została złożona skarga, a zatem  nawet jeśli nadal trwa procedura administracyjna. Powyższa zmiana zdaje się mieć na celu legitymizowanie opieszałości działania organów administracji i przewlekłości postępowań powrotowych.

[Zmiana wprowadzona przez art. 1 pkt 56 nowelizacji. Zmiana dot. 403 ust. 3a, ust. 4 i 5 ustawy o cudzoziemcach]

Wydłużenie maksymalnego czasu obowiązywania zakaz ponownego wjazdu na terytorium RP i innych państw obszaru Schengen

Maksymalny okres na jaki może zostać orzeczony zakaz wjazdu na terytorium RP i innych  państw obszaru Schengen został wydłużony do 10 lat (wcześniej było to 5 lat). Dotyczy to wyłącznie spraw wszczętych i niezakończonych do dnia 7 kwietnia 2023 r.

10-letni zakaz będzie mógł zostać orzeczony w przypadku, gdy wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa, ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, interes Polski, a także gdy wobec cudzoziemca istnieje obawa, że może prowadzić działalność terrorystyczną lub szpiegowską, albo podejrzewanego o popełnienie jednego z tych przestępstw. W związku z wydłużeniem terminu, na jaki może zostać orzeczony zakaz wjazdu,  do 10 lat wydłuża się również okres obowiązywania wpisu o zakazie wjazdu do Polski i innych państw obszaru Schengen w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany.

Dodatkowo, w przypadku gdy cudzoziemiec nie uiści należności z tytułu kosztów związanych z wydaniem i wykonaniem decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu przed upływem okresu orzeczonego zakazu, zakaz ponownego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i innych państw obszaru Schengen przedłuża się z mocy prawa do dnia uiszczenia tych należności, nie więcej niż do 5 lat. Regulacja ta nie ma zastosowania do zakazu ponownego wjazdu orzeczonego w decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu wydanej na podstawie przepisów dotychczasowych

[Zmiany wprowadzone przez art. 1 pkt 39, art. 1 pkt 63 nowelizacji. Zmiana dot. art. 319 i art. 438 ustawy o cudzoziemcach]

Nowy rodzaj decyzji – odmowa wjazdu i pobytu na terytorium państw Schengen

Od dnia 7 kwietnia 2023 r. Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców uzyskał kompetencje do wydawania nowego rodzaju decyzji administracyjnych – decyzji o odmowie wjazdu i pobytu na terytorium państw Schengen.

Decyzje takie wydawane będą w przypadkach, gdy wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego; gdy cudzoziemiec został skazany w Polsce lub innym państwie Schengen prawomocnym wyrokiem za przestępstwo na karę pozbawienia wolności powyżej roku albo gdy działał z obejściem przepisów dotyczących zasad i warunków wjazdu do państw Schengen w celu uzyskania uprawnienia do wjazdu lub pobytu na terytorium Polski lub innego państwa Schengen.

Decyzja o odmowie wjazdu i pobytu wydana przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców jest ostateczna, nie doręcza się jej cudzoziemcowi, a w postępowaniu w przedmiocie jej wydania nie stosuje się przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. W konsekwencji cudzoziemiec(-mka), wobec którego(-ej) zostanie wydana decyzja o odmowie wjazdu i pobytu na terytorium państw Schengen, nie będzie mógł(-ła) się od niej odwołać.

[Zmiana wprowadzona przez art. 1 pkt 65 nowelizacji. Zmiana dot. wprowadzonego do ustawy o cudzoziemcach art. 440a]

Przetrzymywanie cudzoziemców, którym odmówiono wjazdu do Polski w specjalnych pomieszczeniach –  bez zgody sądu

Komendant placówki Straży Granicznej może decyzją nakazać cudzoziemcowi(-mce) przebywanie w pomieszczeniach przeznaczonych dla cudzoziemców(-mak), którym odmówiono wjazdu na terytorium Polski. Okres pobytu w tych pomieszczeniach nie może przekroczyć 7 dni. Od decyzji komendanta placówki przysługuje odwołanie do Komendanta Głównego Straży Granicznej (a następnie skarga do sądu administracyjnego). Przepis ten oznacza w praktyce, że osoby, którym odmówiono wjazdu na terytorium RP będą bez zgody sądu czasowo pozbawione wolności.

[Zmiana wprowadzona przez art. 1 pkt 75 nowelizacji. Zmiana dot. art. 461 ustawy o cudzoziemcach]

Nowelizacja wprowadza też kilka zmian pozytywnych:

Elektroniczny dokument pobytowy dla dzieci obywateli(-lek) Ukrainy przebywających w Polsce

Nowelizacja zmienia także tzw. Specustawę ukraińską. Nowe przepisy wprowadzają możliwość pobierania, przechowywania i prezentacji dokumentu elektronicznego zawierającego dane dotyczące dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską obywatela(-lki) Ukrainy, jeżeli w rejestrze PESEL przy danych dziecka zamieszczono numer PESEL tego(-ej) obywatela(-lki) Ukrainy.

[Zmiana wprowadzona przez art. 9 nowelizacji. Zmiana dot. Art. 10 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa]

Nowe kategorie cudzoziemców(-mek) uprawnionych do uzyskania polskiego dokumentu podróży

Nowelizacja wprowadza przepis umożliwiający wydanie polskiego dokumentu podróży cudzoziemcom(-mkom), którzy(-re) nie mogą zwrócić się do organów władzy publicznej państwa, którego są obywatelami(-lkami), w celu uzyskania dokumentów podróży. Jakkolwiek regulacja wchodzi w życie z dniem 7 kwietnia 2023 r., to ubieganie się o wydanie polskiego dokumentu podróży zmaterializuje się w momencie wydania przez ministra właściwego do spraw administracji rozporządzenia określającego obywatelstwa, których posiadanie uprawnia cudzoziemca(-mkę) do ubiegania się o wydanie polskiego dokumentu podróży, jak również w którym cudzoziemcy(-mki) mogą składać wnioski o wydanie tego dokumentu. Posiadanie określonego w rozporządzeniu obywatelstwa oraz złożenie wniosku w określonym w rozporządzeniu terminie stanowią jeden z warunków uzyskania polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca(-mki). Dodatkowymi wymogami są: utrata, zniszczenie, utrata ważności swojego dokumentu podróży oraz posiadanie przez cudzoziemca(-mkę) zezwolenia na pobyt stały, pobyt rezydenta długoterminowego UE, zezwolenia na pobyt czasowy, ochrony uzupełniającej, lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych

[Zmiana wprowadzona przez art. 1 pkt 30 nowelizacji. Zmiana dot. wprowadzonego w ustawie o cudzoziemcach art. 252a]

Udostępnij