We wrześniu 2022 r. SIP podpisał wspólne oświadczenie ponad 70 europejskich organizacji pozarządowych sprzeciwiających się uchwaleniu nowego prawa UE: Rozporządzenia w sprawie sytuacji instrumentalizacji w obszarze migracji i azylu. Oświadczenie zostało opublikowane przez European Council of Refugees and Exiles, którego członkiem jest SIP. 

Projekt rozporządzenia umożliwia odstąpienie przez Państwa Członkowskie od stosowania dotychczasowych przepisów unijnych dotyczących osób poszukujących ochrony i osób powracających do kraju pochodzenia w sytuacji „instrumentalizacji w obszarze migracji i azylu”. Chodzi tu o sytuacje, w których państwo niebędące członkiem UE wywołuje nieuregulowane przepływy migracyjne do UE, mając na celu zdestabilizowanie sytuacji w całej Unii lub w jednym Państwie Członkowskim. 

Rozporządzenie ma zatem stanowić instrument, którym mogą się posłużyć Państwa Członkowskie, w takich sytuacjach jak wciąż trwający kryzys humanitarny na granicy polsko-białoruskiej. Jak donosi Grupa Granica, Amnesty International, Helsińska Fundacja Praw Człowieka i wiele innych organizacji, od sierpnia 2021 r. władze białoruskie zmuszają cudzoziemców do nielegalnego przekraczania polskiej granicy, używając w tym celu gróźb i przemocy. W odpowiedzi polskie władze wypychają cudzoziemców z powrotem do Białorusi, bez zbadania ich indywidualnej sytuacji, ignorując ich wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej i narażając ich na ponowne nieludzkie traktowanie ze strony białoruskich służb. Wielu cudzoziemców doświadcza takich „push-backów” (zbiorowych wydaleń) i nieludzkiego traktowania wielokrotnie. Powyższe działania są w sposób oczywisty niezgodne z prawem krajowym, unijnym i międzynarodowym. 

Jeśli Rozporządzenia w sprawie instrumentalizacji wejdzie w życie, każde Państwo Członkowskie, po spełnieniu określonych warunków, będzie mogło nie stosować niektórych przepisów unijnego prawa azylowego (w odniesieniu do procedury azylowej i recepcji osób poszukujących ochrony międzynarodowej w UE) i powrotowego, jeśli państwo trzecie zastosuje wobec niego metody tożsame lub zbliżone do wyżej opisanych działań władz białoruskich. W ocenie ponad 70 organizacji pozarządowych, rozwiązania zaproponowane w projekcie Rozporządzenia stanowią zbyt daleko idące odstępstwa od obowiązujących przepisów UE i ignorują prawa cudzoziemców wykorzystywanych i pokrzywdzonych przez władze trzeciego państwa.  Organizacje pozarządowe sprzeciwiają się zaproponowanym rozwiązaniom, gdyż: 

  • są one nieproporcjonalne: Ograniczenia praw człowieka cudzoziemców poddanych działaniom charakteryzowanym jako „instrumentalizacja w obszarze migracji i azylu” są tak daleko idące, że rodzą wątpliwości co do ich konieczności i proporcjonalności. Działania państw trzecich nie powinny znacząco negatywnie wpływać na zakres praw tych osób, w tym prawa do azylu. 
  • przyniosą efekt odwrotny od zamierzonego: Zaproponowane odstępstwa od prawa UE osłabią Wspólny Europejski System Azylowy. Państwa członkowskie już ignorują prawo UE, będą zatem chętnie i dowolnie korzystać z możliwości odstępstw dopuszczonych na mocy proponowanego Rozporządzenia.
  • niepotrzebne: Obecne przepisy prawa już zapewniają możliwości reagowania na zmieniającą się sytuację na granicy, w tym możliwość odstępstw od prawa UE.
  • wymierzone w złym kierunku: Proponowane rozwiązania uderzają w cudzoziemców będących ofiarami państwa trzeciego a nie w samo państwo trzecie, które chce zdestabilizować sytuację w UE lub Państwie Członkowskim.
  • niesprawiedliwe: Cudzoziemcy poszukujący ochrony międzynarodowej w UE, którzy stali się ofiarą działań o charakterze instrumentalizacji, będą traktowani inaczej niż osoby, które dotarły do UE w inny sposób. Co więcej, poszkodowani „instrumentalizacją” cudzoziemcy będą bardziej skłonni przemieścić się do Państwa Członkowskiego niestosującego odstępstw niż pozostać w państwie odmawiającym im części ich praw. Obciąży to systemy azylowe tych państw, które respektują przepisy unijne. 

W ocenie ponad 70 europejskich organizacji pozarządowych, w tym SIP, Państwa Członkowskie powinny skupić się na przygotowaniu reform mających na celu efektywne funkcjonowanie systemu azylowego, ochronę praw cudzoziemców, zwiększenie poszanowania dla prawa oraz zaufania między Państwami Członkowskimi. Tymczasem proponowane Rozporządzenie prowadzi do odwrotnych skutków i demontuje unijny system azylowy. 

Co Ty możesz zrobić, by nie doszło do uchwalenia Rozporządzenia w sprawie instrumentalizacji?

  1. Napisz do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, by Polska sprzeciwiła się przyjęciu tego Rozporządzenia.  
  2. Napisz do Europosła, by sprzeciwił się przyjęciu tego Rozporządzenia. W Parlamencie Europejskim, sprawozdawcami w tej sprawie są między innymi polscy Europarlamentarzyści: Patryk Jaki i Róża Thun und Hohenstein. 
  3. Wesprzyj SIP, zbiórkę Grupy Granica lub wesprzyj organizacje pomagające cudzoziemcom na polsko-białoruskiej granicy. 
Udostępnij