Coraz więcej cudzoziemców jest uznawanych za zagrożenie dla bezpieczeństwa i z tego powodu wydalanych z Polski. Europejski Trybunał Praw Człowieka sprawdzi, czy jest to zgodne z Europejską Konwencją Praw Człowieka.
W latach 2016-2021, wydano aż 2696 decyzji o zobowiązaniu do powrotu na podstawie art. 302 ust. 1 pkt. 9 oraz art. 329a ustawy o cudzoziemcach. Oba te przepisy umożliwiają wydalenie cudzoziemca w związku podejrzeniem, iż stanowi on zagrożenie dla bezpieczeństwa. W obu przypadkach, taki cudzoziemiec (a także jego pełnomocnik) nie ma dostępu do akt sprawy, a wydana wobec niego decyzja nie zawiera pełnego uzasadnienia: ogranicza się do stwierdzenia, że dana osoba jest zagrożeniem, ale nie tłumaczy, dlaczego organy doszły do takiego wniosku. Ponadto wniesienie odwołania od takiej decyzji, nie wstrzymuje jej wykonania. W takich okolicznościach realizacja prawa do obrony jest właściwie niemożliwa.
W lipcu 2022 r., Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) zakomunikował rządowi polskiemu sprawę A.S. v. Poland, nr 37691/20, dotyczącą obywatela Tadżykistanu podejrzanego o działalność terrorystyczną lub szpiegowską w Polsce. W związku z tym, został on zobowiązany do powrotu na podstawie art. 329a ustawy o cudzoziemcach. Akta jego sprawy zostały utajnione; cudzoziemiec nie został też poinformowany, na jakich podstawach oparte są podejrzenia, iż jest on terrorystą lub szpiegiem. Cudzoziemiec twierdzi, iż w kraju pochodzenia grożą mu tortury, nieludzkie lub poniżające traktowanie lub karanie (czyli naruszenie art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (EKPC)). Okoliczność ta jednak nie została zbadana ani przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji ani przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Przed wydaleniem z Polski uchronił cudzoziemca środek tymczasowy (interim measure) zarządzony przez ETPC. Sprawa jest prowadzona przez Helsińską Fundację Praw Człowieka.
W listopadzie 2022 r., ETPC udzielił SIP zgody na przedstawienie stanowiska w sprawie A.S. w Poland. Zgodnie z art. 36 ust. 2 EKPC, Przewodniczący Trybunału może, w interesie wymiaru sprawiedliwości, zaprosić każdą zainteresowaną osobę do przedkładania pisemnych uwag i do uczestnictwa w rozprawach.
W naszej interwencji wskazujemy na powszechność uznawania cudzoziemców za zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa w Polsce i wydawania decyzji o zobowiązaniu do powrotu na tej podstawie. Wskazujemy także na wszystkie naruszenia praw proceduralnych cudzoziemców w tych postępowaniach: brak dostępu do akt, brak uzasadnienia decyzji, brak skutecznego środka odwoławczego oraz brak rozważenia w toku postępowania, czy danemu cudzoziemcowi grożą tortury nieludzkie lub poniżające traktowanie lub karanie po powrocie do kraju pochodzenia. Tłumaczymy, jakie jest stanowisko sądów polskich w tych sprawach oraz dlaczego uważamy, iż w niewystarczający lub nieodpowiedni sposób biorą one pod uwagę orzecznictwo ETPC (np. wyrok w sprawie Muhammad and Muhammad v. Romania, nr 80982/12), ale także Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE). Przypominamy, iż we wrześniu 2022 r. TSUE wydał wyrok w sprawie C-159/21, w którym jasno stwierdził, iż nie jest wystarczającą gwarancją, że sądy mają dostęp do utajnionych akt w sprawie cudzoziemców uznanych za zagrożenie, jeśli sam cudzoziemiec nie ma w ogóle dostępu do tych akt. Tym samym główny argument przemawiający zdaniem polskich sądów za tym, iż prawa proceduralne wydalanych cudzoziemców podejrzanych o działalność terrorystyczną i szpiegowską są w Polsce zagwarantowane, został niedawno obalony przez TSUE.
A.S. v. Poland to nie jedyna sprawa dotycząca cudzoziemców uznanych za zagrożenie dla bezpieczeństwa w Polsce zakomunikowana polskiemu rządowi. Co najmniej trzy inne sprawy czekają na rozpatrzenie przez ETPC:
1. Marakchi v. Poland, nr 32462/15,
2. Şener v. Poland, nr 53371/18,
3. Alkhawlany v. Poland, nr 63012/19.
Z niecierpliwością czekamy na orzeczenia ETPC we wszystkich tych sprawach. Mamy nadzieję, iż doprowadzą one do odpowiedniego zagwarantowania praw proceduralnych cudzoziemców uznanych za zagrożenie w Polsce.
Z treścią naszej interwencji możesz zapoznać się poniżej: