Tym tekstem chcielibyśmy zainaugurować nową inicjatywę podjętą wspólnie przez Centrum Badań nad Prawem Migracyjnym Instytutu Nauk Prawnych PAN oraz Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, którą nazwaliśmy „Laboratorium Migracji”. W założeniu to „Laboratorium” ma być przestrzenią wymiany poglądów, komentowania rzeczywistości związanej z prawem migracyjnym (teorią i praktyką jego stosowania, jego zmianami, orzecznictwem czy interpretacjami), jak również wymiany informacji między dwoma światami, które obecnie rzadko się spotykają – światem nauki oraz praktyki. Naszym celem jest ułatwienie zbliżenia tych perspektyw oraz wspólnej pracy nad lepszym rozumieniem, stosowaniem, a w przyszłości może i tworzeniem prawa dotyczącego mobilności ludzi, w tym przede wszystkim mobilności transgranicznej. Dlatego „Laboratorium Migracji” tworzą osoby z tych dwóch, a może nawet i trzech, światów – stronę praktyczną reprezentują bowiem osoby pracujące w biznesie oraz w organizacjach sektora obywatelskiego.
Na nasze łamy chcemy zaprosić wszystkie osoby, które badają prawo, jak również praktyków i praktyczki jego stosowania – jednym słowem wszystkich, którzy w sposób zawodowy czy aktywistyczny mają związek z działaniem przepisów prawa migracyjnego. Co ważne, prawo migracyjne rozumiemy szeroko – to prawo dotyczące tych ludzi, którzy się przemieszają, oraz tych, którzy nie są obywatel(k)ami lub są nowymi obywatel(k)ami. To prawo o cudzoziemcach, niezależnie od ich prawnego statusu, przepisy dotyczące przekraczania granic, udzielania ochrony międzynarodowej, obecności migrantów i migrantek w społeczeństwie czy na rynku pracy, korzystania przez nich z prawa do życia rodzinnego, prywatności, wolności etc. Zamierzamy się skupiać przede wszystkim na tym, co się dzieje w Polsce, ale oczywiście nie możemy i nie chcemy nie zauważać świata dokoła nas, stąd na łamach „Laboratorium” będą się pojawiały teksty prezentujące i komentujące rozwiązania międzynarodowe czy przepisy oraz orzecznictwo innych państw.
Dlaczego naszą inicjatywę nazwaliśmy „Laboratorium”? Myślimy bowiem o tej przestrzeni jako o miejscu testowania rozwiązań, miejscu otwartej dyskusji, polemiki, inicjowania debat, docierania się stanowisk, miejscu eksperymentów, które zostaną poddane ocenie przez innych uczestników i uczestniczki – społeczność skupioną dokoła tej przestrzeni, którą mamy nadzieję wspólnie z Państwem budować. Laboratorium to miejsce, w którym w licznych, ale niewielkich probówkach, w tym samym czasie, choć w różnych miejscach tej przestrzeni odbywa się wiele procesów badawczych. Na tym blogu nie będzie zatem miejsca na długie rozważania. Chcemy zamieszczać na nim krótkie teksty – komentarze do przepisów, glosy do orzeczeń czy decyzji administracyjnych, doniesienia z badań, czyli takie problemy „w pigułce”. Zależy nam, by dotyczyły one wielu różnych tematów – by każda osoba nas odwiedzająca mogła znaleźć coś ciekawego dla siebie, a być może i zaczerpnąć inspirację do zgłoszenia swoich opinii czy refleksji jako propozycji tekstu na blogu.
„Laboratorium Migracji” to przestrzeń przede wszystkim dla osób zajmujących się prawem, w tym je badających. Ale chcielibyśmy, by myślenie i patrzenie na prawo nie oznaczało zamykania się w hermetycznych rozważaniach, pisanych prawniczym żargonem. Niezwykle ważni są bowiem dla nas ludzie, którzy stoją za tymi przepisami, których one dotykają, krzywdzą, uwierają lub których problemy pozwalają rozwiązywać, jak również ludzie, którzy zmagają się z ich stosowaniem oraz ze skutkami przyjęcia takich a nie innych interpretacji lub sformułowań. Bo przecież prawo to część życia społecznego, które w dużym stopniu je kształtuje, choć nie jest omnipotentne i samą zmianą przepisów nie naprawimy świata – choć z drugiej strony niewłaściwa zmiana może doprowadzić do jego zepsucia. Zapraszamy zatem Państwa do krytycznego spojrzenia na prawo i jego funkcjonowanie.
Prawo migracyjne jest szczególnie „wdzięcznym” tematem do badań oraz rozważań – zwłaszcza w Polsce. Na naszych oczach się ono bowiem tworzy, w ostatnim czasie szybko się rozrasta, obejmując coraz to nowe sfery życia. Przynajmniej na razie, niewiele osób zajmuje się nim w sposób profesjonalny, stąd możemy wspólnie próbować nadać mu jakiś nowy kształt. W tym zakresie szczególnie ważne jest połączenie teorii i praktyki, wzajemna wymiana informacji oraz myśli. Uważamy, że przestrzeń taka może wzbogacić obie strony. Z jednej strony badacze i badaczki mogą pisać o tym, jaki wpływ na życie ludzi wywierają poszczególne przepisy, ale też jak rozwija się myśl prawna teoretyczna, w tym na poziomie międzynarodowym. Pod tym względem mogą zatem wzbogacić treści pism procesowych czy orzeczeń sądów lub organów. Z drugiej strony praktyczki i praktycy wskażą, jak te przepisy realnie działają lub nie działają, co się za nimi kryje. Bez dobrego zrozumienia ich funkcjonowania można opacznie rozumieć i interpretować dane, a wtedy nauka zamiast przestrzenią wiedzy staje się przestrzenią replikowania niewiedzy.
Zapraszamy zatem wszystkich Państwa do współtworzenia tej przestrzeni i dzielenia się w niej swoją wiedzą, doświadczeniami, poglądami oraz praktykami. Zatem do zgłaszania propozycji tekstów. I do wspólnego rozwijania w ten sposób szeroko rozumianego prawa migracyjnego w Polsce.
- Witold Klaus
- Doktor habilitowany nauk prawnych, profesor w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk (kierownik Centrum Badań nad Prawem Migracyjnym) oraz współpracownik Ośrodka Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego; prawnik, kryminolog, badacz migracji, aktywista; członek zarządu Stowarzyszenia Interwencji Prawnej (w latach 2005-2019 prezes organizacji), laureat Społecznego Nobla 2008 dla innowatora społecznego (nagroda przyznawana przez Fundację Ashoka – Innovators for the Public).