Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 15 lutego 2018 r., II OSK 2249/16 stwierdził, że nie należy stawiać znaku równości pomiędzy wykonywaniem pracy bez wymaganego zezwolenia, a naruszaniem warunków wskazanych w oświadczeniu o zamiarze jej powierzenia lub w uzyskanym przez cudzoziemca zezwoleniu na pracę.
Sprawa dotyczyła cudzoziemki, która wykonywała pracę niezgodnie z warunkami wskazanymi w udzielonym jej zezwoleniu na pracę – otrzymywała wynagrodzenie o 200 złotych brutto niższe niż było to wskazane w zezwoleniu. Podczas kontroli przeprowadzanej w zakładzie pracy, funkcjonariusze Straży Granicznej stwierdzili również, iż przed uzyskaniem zezwolenia cudzoziemka wykonywała pracę bez wymaganego zezwolenia. Tym samym uznali, iż wykonywała pracę nielegalnie, czym wypełniła przesłankę z art. 302 ust. 1 pkt 4 ustawy o cudzoziemcach. W związku z tym Komendant Placówki Straży Granicznej wydał decyzję o zobowiązaniu do powrotu.
Cudzoziemka odwołała się od wskazanej decyzji, argumentując, iż w momencie wykonywania pracy bez wymaganego zezwolenia, posiadała oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy wydane przez innego pracodawcę. Wskazała również, iż zapewnienie jej wynagrodzenia w wysokości zgodnej z uzyskanym zezwoleniem, było obowiązkiem pracodawcy – nie powinna zatem ponosić sankcji z tego tytułu. Decyzja została utrzymana w mocy, następnie sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. WSA w Warszawie nie podzielił argumentacji cudzoziemki, stwierdzając, iż podstawa do legalnego wykonywania pracy nie mogła wynikać z oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy złożonego przez odrębny podmiot niż ten na rzecz, którego cudzoziemka faktycznie pracowała. WSA w Warszawie podkreślił również, iż cudzoziemka była odpowiedzialna za przystąpienie do pracy na warunkach niezgodnych z warunkami zezwolenia. Odpowiedzialność cudzoziemca w ocenie WSA wynika wprost z art. 120 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Skargę kasacyjną od wskazanego wyroku złożyła cudzoziemka, zarzucając m. in. naruszenie art. 302 ust. 1 pkt 4 ustawy o cudzoziemcach.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie. W ocenie NSA fakt, iż cudzoziemka wykonywała pracę na podstawie innego podmiotu, niż tego, który złożył oświadczenie o zamiarze powierzenia jej pracy, nie oznacza, że cudzoziemka wykonywała pracę w ogóle bez takiego oświadczenia. Można stwierdzić jedynie, iż cudzoziemka naruszyła warunki oświadczenia. Naruszenie warunków oświadczenia nie jest przesłanką do wydania decyzji o zobowiązaniu do powrotu na podstawie art. 302 ust. 1 pkt 4 ustawy o cudzoziemcach. Inaczej kształtowałaby się sytuacja cudzoziemki, gdyby w ogóle nie posiadała oświadczenia o zamiarze powierzenia jej pracy.
Według NSA otrzymywanie niższego wynagrodzenia przez cudzoziemkę podobnie może być co najwyżej postrzegane jako naruszenie warunków wydanego zezwolenia. NSA podkreślił, że ,, Art. 302 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach stanowił podstawę wydania cudzoziemce nakazu opuszczenia terytorium Polski oraz wydania zakazu wjazdu nie tylko na terytorium Polski ale też na terytorium państw obszaru Schengen. Jest to sankcja dla cudzoziemki bardzo dotkliwa i przepis ten nie powinien być interpretowany rozszerzająco.”
Wyrok NSA może być postrzegany jako korzystny dla cudzoziemców, którzy podejmują pracę na podstawie zezwoleń na pracę lub oświadczeń o zamiarze jej powierzenia. Warto zwrócić uwagę, iż zarówno zezwolenie na pracę jak i oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy sztywno określają pracodawcę na rzecz, którego będzie świadczona praca jak i warunki jej wykonywania. Mimo tego, NSA stanął na stanowisku, że cudzoziemiec świadczący pracę na rzecz innego podmiotu niż ten wskazany w oświadczeniu czy zezwoleniu lub naruszający inne warunki nie powinien być zagrożony sankcją zobowiązania do powrotu. Tym samym NSA dał do zrozumienia, że do zezwoleń na pracę oraz oświadczeń o zamiarze jej powierzenia należy podchodzić bardziej elastycznie.
Trzeba przy tym pamiętać, iż wykonywanie przez cudzoziemców pracy z jednoczesnym naruszeniem warunków wskazanych w oświadczeniu o zamiarze powierzenia pracy lub zezwoleniu na pracę, może stanowić nielegalne wykonywanie pracy w rozumieniu art 2 ust. 1 pkt 14 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. NSA w wyroku stwierdził jedynie, że w przypadku wykonywania pracy niezgodnie z warunkami określonymi w oświadczeniu o zamiarze jej powierzenia lub zezwoleniu na pracę, wobec cudzoziemca nie powinna być wydana decyzja o zobowiązaniu do powrotu. Nie dokonał jednak oceny czy wykonywanie pracy w takich warunkach będzie legalne. Zarówno pracodawca, który powierza nielegalnie wykonywanie pracy, jak i pracownik, który taką pracę wykonuje mogą narażać się na popełnienie wykroczeń wskazanych w art. 120 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
- Zuzanna Kaciupska
- Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, prawniczka w Stowarzyszeniu Interwencji Prawnej, aplikantka radcowska. W Stowarzyszeniu zajmuje się udzielaniem porad prawnych uchodźcom i migrantom.
zdjęcie: Leon Hernandez (CC BY-NC-ND 2.0)