Na początku sierpnia 2020 r. do Prezesa Rady Ministrów skierowana została interpelacja poselska dotycząca systematycznego naruszania przez Polskę Europejskiej Konwencji Praw Człowieka poprzez nieprzyjmowanie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej od cudzoziemców chcących ubiegać się w Polsce o ochronę. Interpelacja wniesiona została w reakcji na wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu z 23 lipca 2020 r. i zawierała cztery pytania:
- Dlaczego Straż Graniczna w Terespolu kilkadziesiąt razy odmówiła uchodźcom z Czeczenii możliwości złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej?
- Jakim prawem rząd zignorował zarządzony przez Europejski Trybunał Praw Człowieka środek tymczasowy (tzw. interim measure), zakazujący odesłania uchodźców z Czeczenii na Białoruś?
- Kiedy zostanie wykonany wyrok ETPC z 23 lipca 2020 r. nakazujący zapłatę skarżącym po 34 tysiące euro?
- Czy już wydano – a jeśli jeszcze nie, kiedy zostaną wydane – zarządzenia w celu wykonania ww. wyroku w części dotyczącej zaprzestania haniebnej praktyki nieprzyjmowania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej od cudzoziemców poszukujących w Polsce ochrony?
Odpowiedź udzielona przez podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, Bartosza Grodeckiego, powiela oświadczenia złożone wcześniej przez rząd w trakcie postępowania przed Trybunałem. Wynika z niej, że granicę polsko-białoruską w Terespolu stara się przekroczyć wielu imigrantów ekonomicznych z republik kaukaskich, a funkcjonariusze Straży Granicznej każdorazowo weryfikują powody opuszczenia przez nich kraju pochodzenia, weryfikując czy cudzoziemcy chcą ubiegać się o ochronę międzynarodową. Ministerstwo podkreśliło, że cudzoziemcy mają możliwość złożenia odwołania od decyzji, a cała procedura jest zgodna zarówno z prawem krajowym, jak i unijnym i podlega kontroli Komendanta Głównego Straży Granicznej oraz UNHCR. Odnosząc się do przypadku zastosowania interim measure, stwierdzono, że zastosowanie tego środka tymczasowego nie stanowi podstawy wjazdu, a nawet podstawy przyjęcia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Podkreślono także, że w sprawach, którymi zajął się Trybunał, cudzoziemcy nie wyrażali chęci uzyskania ochrony międzynarodowej, a jedynie usiłowali dostać się do Polski ze względów ekonomicznych.
Odpowiedź Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji stoi w oczywistej sprzeczności z ustaleniami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a także wynikami kontroli przeprowadzonych na przedmiotowym przejściu granicznym przez przedstawicieli biura Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka. Przede wszystkim, wbrew temu, co twierdzi strona rządowa, skarżący stawiając się na granicy niejednokrotnie otwarcie wyrażali chęć uzyskania ochrony międzynarodowej. Co więcej, Straż Graniczna nie mogła odesłać cudzoziemców na Białoruś po zastosowaniu interim measure, czyli przewidzianego w Regulaminie Trybunału środka stosowanego w przypadku zagrożenia życia (art. 2 EKPCz) lub zagrożenia nieludzkim traktowaniem (art. 3 EKPCz). Warto zauważyć, że w kwartalniku „Na wokandzie” wydawanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości, niezastosowanie się państwa do interim measure i odesłanie wnioskodawcy z powrotem do kraju, w którym grozi mu niebezpieczeństwo, uznano za niechlubne.
Pozostałe twierdzenia Ministerstwa również mijają się z prawdą. Ani procedura na polsko-białoruskiej granicy, ani dalsze postępowanie organów nie są efektywne, począwszy od niewłaściwego przeprowadzania weryfikacji migrantów, po brak właściwości zawieszającej środka odwoławczego i nieposzanowanie dla zastosowanego interim measure. Działania polskich organów nie są zgodne z prawem krajowym i międzynarodowym, ponieważ osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową odsyłane są do krajów pochodzenia, pomimo świadomości polskich organów i służb na temat panującej tam sytuacji politycznej oraz grożącego tym osobom oraz ich rodzinom niebezpieczeństwa. Odsyłając takie osoby z powrotem na Białoruś, de facto naraża się je na dalszą deportację oraz tortury i inne nieludzkie traktowanie.