Projekt „Wyjść z Cienia. Wsparcie pokrzywdzonych z nienawiści” był realizowany przez Stowarzyszenie Interwencji Prawnej (Warszawa), Stowarzyszenie Nomada (Wrocław) oraz Stowarzyszenie Homo Faber (Lublin) od 1 stycznia 2021 roku do 31 grudnia 2022 roku. Miał on na celu podejmowanie różnych działań wspierających osoby pokrzywdzone przestępstwami motywowanymi uprzedzeniami na tle rasowym, narodowościowym, etnicznym lub religijnym, rejestrowanie i nagłaśnianie tego typu spraw, a także działania interwencyjne i monitoring spraw sądowych. Projekt miał też na celu zmianę postaw świadków przemocy słownej lub fizycznej wobec cudzoziemek i cudzoziemców oraz przedstawicielek i przedstawicieli mniejszości narodowych i etnicznych, a także organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, a w perspektywie – zmiany w prawie oraz w funkcjonowaniu organów i instytucji państwowych.
Jak piszą redaktorki merytoryczne raportu we wstępie, „teksty prezentowane w niniejszej publikacji są materiałami przekrojowo wydobywającymi z cienia przemilczaną w dyskursie publicznym tematykę łamania praw człowieka, nierównego traktowania na rynku pracy, w dostępie do usług i przestępstw z nienawiści wobec różnych kategorii osób z doświadczeniem migracyjnym, a także wobec mniejszości narodowych i etnicznych”.
Raport otwiera wprowadzenie i analiza spraw zgłoszonych w ramach realizacji projektu, autorstwa odpowiednio Macieja Dudy i Dominika Wzorka, które są podsumowaniem działań prowadzonych przez trzy partnerskie organizacje. Przeanalizowane zostały 43 sprawy zdarzeń motywowanych uprzedzeniami ze względu na rasę, narodowość, pochodzenie etniczne lub religię, zarejestrowanych przez trzy stowarzyszenia w okresie od 1 stycznia 2021 roku do końca października 2022 roku.
Kolejne dwa rozdziały pt. “Dyskryminacja obywateli Białorusi i Rosji w Polsce po 24 lutego 2022 roku” autorstwa Olgi Dobrowolskiej oraz “Sytuacja romskich osób uchodźczych z Ukrainy w Polsce” autorstwa Joanny Talewicz, przedstawiają doświadczenia osób migrujących do Polski przed i po rosyjskiej agresji na Ukrainę. Sytuacja Białorusinów i Rosjan w Polsce, bardzo zmieniła się po 24-tym lutego 2022 roku. Przed wybuchem wojny w Ukrainie, uchodźcy polityczni z Białorusi byli odbierani pozytywnie i często okazywano im wsparcie, natomiast po wybuchu konfliktu zbrojnego, zachowania Polek i Polaków wobec nich stały się ambiwalentne, a często nawet wrogie. Podobnie obywatelki i obywatele Rosji stają się w Polsce niemile widziani, a ich doświadczenia dyskryminacji są marginalizowane w dyskursie publicznym. Jest to często związane z masowym poparciem Polek i Polaków dla Ukrainek i Ukraińców choć jak to jest podkreślone w kolejnym tekście, nie wszystkie uchodźczynie i uchodźcy z tego kraju, są na równi traktowani w Polsce. Joanna Talewicz osadza sytuację ukraińskich Romek i Romów w szerszym kontekście antycyganizmu czyli specyficznej formy rasizmu wobec tej grupy etnicznej. Osoby romskie uciekające z Ukrainy zmagają się z nierównym traktowaniem i wykluczeniem ze względu na swój status prawny jak i przynależność etniczną. W ich przypadku różne formy i wymiary dyskryminacji krzyżują się i nakładają na siebie.
Tekst zamykający raport, którego Autorem jest Mateusz Krępa, przedstawia zjawisko przemocy systemowej stosowanej przez państwo polskie wobec osób przekraczających granicę polsko-białoruską, w szczególności od lata 2021 roku. Przemoc ta oznacza przede wszystkim łamanie podstawowych praw człowieka i brak dostępu do ochrony międzynarodowej dla osób uchodźczych, które gwarantuje Konwencja Genewska. Zjawisko to przybrało tak dużą skalę, że stanowi sytuację bezprecedensową w wymiarze krajowym i międzynarodowym.
Kryzys na granicy polsko-białoruskiej oraz wojna w Ukrainie i masowa migracja Ukrainek i Ukraińców do Polski zaostrzyły problemy związane z dyskryminacją, jak i zwiększyły one liczbę zdarzeń motywowanych uprzedzeniami ze względu na rasę, narodowość, pochodzenie etniczne lub religię. Nasza publikacja „pozwala wydobyć z cienia te doświadczenia”, albowiem problemy te mogą w najbliższych miesiącach, a nawet latach stać się jeszcze bardziej palące i wymagające odpowiedniej reakcji nie tylko organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz instytucji publicznych, ale także organizacji pozarządowych i polskiego społeczeństwa.
Raport do pobrania TUTAJ.
***
Raport powstał w ramach realizacji projektu “Wyjść z cienia. Wsparcie pokrzywdzonych z nienawiści”. Projekt był realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy, finansowanego z Funduszy EOG, w ramach współpracy partnerskiej między Stowarzyszeniem Interwencji Prawnej, Stowarzyszeniem Nomada oraz Stowarzyszeniem Homo Faber (operatorem finansowym projektu jest Stowarzyszenie Interwencji Prawnej).