W zeszłym roku, razem z Lambda Warszawa oraz Global Detention Project przedstawiliśmy informację o przestrzeganiu praw cudzoziemców w Polsce w ramach procedury Powszechnego Przeglądu Okresowego ONZ. Celem Przeglądu jest ocena stanu przestrzegania praw człowieka przez kraje członkowskie ONZ, a także odniesienie się do ewentualnych naruszeń w tym zakresie.
W listopadzie 2022 r. Grupa Robocza składająca się 47 państw członkowskich Rady Praw Człowieka ONZ przyjęła raport zawierający rekomendacje mające na celu zapewnienie, że prawa człowieka są w Polsce w pełni przestrzegane. Wśród 233 rekomendacji, znalazły się też zalecenia dotyczące sytuacji cudzoziemców mieszkających w Polsce:
- Polska powinna zapewnić dostęp do swojego terytorium oraz do postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej wszystkim osobom poszukującym takiej ochrony. Polska powinna zadbać o pełniejsze poszanowanie zasady non-refoulement na swoich granicach.
- Polska powinna podjąć działania mające na celu przeciwdziałanie rasizmowi, dyskryminacji i nierównemu traktowaniu, a także zwalczać przestępstwa z nienawiści i mowę nienawiści.
- Polska powinna zaprzestać umieszczania w detencji: małoletnich bez opieki, rodzin, kobiet w ciąży i osób chorych psychicznie, tak by dostosować praktykę w tym zakresie do standardów międzynarodowych.
- Polska powinna chronić dzieci cudzoziemskie przed handlem ludźmi i wspierać dzieci szczególnie wrażliwe, zwłaszcza dzieci bez opieki i dzieci uchodźców i migrantów.
- Polska powinna podjąć działania mające na celu ochronę pracowników cudzoziemskim przed wyzyskiem.
- Polska powinna przystąpić do Międzynarodowej konwencji o ochronie praw wszystkich pracowników migrujących i członków ich rodzin, Konwencji o statusie bezpaństwowców, Konwencji o ograniczaniu bezpaństwowości oraz Protokołu dodatkowego do Konwencji o prawach dziecka w sprawie postępowania skargowego.
W marcu 2023 r. Polska przedstawiła swoją opinię na temat tych rekomendacji.
Polskie władze wskazały m.in., iż każda osoba poszukująca ochrony w Polsce może wjechać na jej terytorium i ubiegać się o ochronę międzynarodową, a działania Straży Granicznej są zgodne z prawem. Jest to twierdzenie niezgodne z prawdą. Na granicy polsko-białoruskiej trwa od sierpnia 2021 r. kryzys humanitarny. Cudzoziemcy próbujący przekroczyć tą granicę i złożyć wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce są poddawani praktyce pushbacków – są niezwłocznie zawracani do Białorusi – a ich prośby o azyl są ignorowane. Działania te są niezgodne z prawem krajowym, unijnym i międzynarodowym.
Władze polskie podkreśliły także, że obecnie obowiązujące przepisy zapewniają wystarczającą ochronę małoletnich bez opieki, rodzin, kobiet w ciąży i osób chorych psychicznie w kontekście detencji do celów migracyjnych. Tymczasem, w praktyce, wszystkie te szczególnie wrażliwe grupy są umieszczane w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców, niezgodnie z standardami międzynarodowymi i unijnymi.
Polska nie planuje też obecnie ratyfikacji powyższych Konwencji.