Ustawą z dnia 22 lutego 2019 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw[1] wdrożone zostały do polskiego porządku prawnego regulacje dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/801 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu prowadzenia badań naukowych, odbycia studiów, szkoleń, udziału w wolontariacie, programach wymiany młodzieży szkolnej lub projektach edukacyjnych oraz podjęcia pracy w charakterze au pair (wersja przekształcona) (Dz. Urz. UE L 132 z 21.05.2016, dalej: dyrektywa)[2].

Ustawodawca objął zakresem regulacji wyłącznie grupy osób, do których dyrektywa ma zastosowanie w sposób obligatoryjny, tj. cudzoziemców którzy wnioskują o przyjęcie lub zostali przyjęci na terytorium państwa członkowskiego w celu prowadzenia badań naukowych, odbycia studiów, udziału w szkoleniu lub wolontariacie w ramach wolontariatu europejskiego[3]. Kwestie, których przyjęcie zostało pozostawione do swobodnej decyzji państw członkowskich, tj. udział w programie wymiany młodzieży szkolnej lub projekcie edukacyjnym, wolontariacie innym niż wolontariat europejski lub podjęcie pracy w charakterze au pair znalazły się poza zakresem regulacji ustawy z dnia 22 lutego 2019 r.

Ustawa wprowadza do polskiego porządku prawnego procedury zatwierdzania instytucji szkolnictwa wyższego, instytucji oświatowych oraz organizacji odpowiedzialnych za wolontariat lub jednostek przyjmujących stażystów, których ustanowienie zostało przewidziane przez dyrektywę i pozostawione swobodnemu uznaniu państw członkowskich[4].

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 144 ustawy o cudzoziemcach, zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach udziela się cudzoziemcowi, gdy celem jego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest podjęcie lub kontynuacja studiów w jednostce prowadzącej studia zatwierdzonej przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, chyba że ta jednostka nie podlega obowiązkowi zatwierdzenia albo w jednostce prowadzącej studia, która nie podlega obowiązkowi zatwierdzenia, w stosunku do której nie została wydana decyzja o zakazie przyjmowania cudzoziemców[5].

Jednym z warunków udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy z uwagi na studia jest posiadanie wystarczających środków finansowych na pokrycie kosztów utrzymania i podróży powrotnej do państwa pochodzenia lub zamieszkania albo kosztów tranzytu do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, oraz kosztów studiów. Zgodnie z nowymi regulacjami, koszty utrzymania uwzględniać będą koszty zamieszkania, za które uznano co najmniej wysokość stałych opłat związanych z eksploatacją zajmowanego lokalu oraz opłaty za dostawy energii, gazu, wody i odbiór ścieków, odpadów i nieczystości ciekłych[6]. Jednocześnie ustawa wprowadza możliwość określenia przez Radę Ministrów państw, których obywatelom przy ustalaniu wysokości miesięcznych środków finansowych koniecznych do uzyskania zezwolenia pobytowego, nie odlicza się środków przeznaczonych na pokrycie kosztów zamieszkania[7].

Ustawa wprowadza zezwolenie na pobyt czasowy dla stażysty, które udzielane będzie w celu odbycia stażu w podmiocie zatwierdzonym przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, jeżeli cudzoziemiec przedstawi dokument potwierdzający ukończenie studiów wyższych w ciągu 2 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia lub dokument potwierdzający odbywanie poza granicami Unii Europejskiej studiów wyższych oraz wykaże posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego, miejsca zamieszkania w Polsce oraz środków finansowych na pokrycie kosztów utrzymania i podróży powrotnej do państwa pochodzenia lub zamieszkania oraz kosztów odbywania stażu. Analogicznie jak w przypadku studentów, do środków finansowych doliczane będą koszty zamieszkania. Dodatkowym wymogiem dla stażystów jest przedłożenie oświadczenia organizatora stażu, dotyczącego pokrycia kosztów ewentualnego wydania i wykonania decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu oraz pisemnej umowy, na podstawie której odbywany będzie staż. Ustawodawca przewidział ponadto wymóg adekwatności stażu do dziedziny i poziomu ukończonych lub odbywanych przez cudzoziemca studiów oraz ukończenia lub odbywania kursu języka polskiego lub innego języka, w którym będzie odbywał się staż, na poziomie biegłości językowej niezbędnym do podjęcia stażu[8].

Zezwolenia na pobyt czasowy dla wolontariusza udzielane będzie, gdy celem pobytu cudzoziemca w Polsce jest udział w programie wolontariatu europejskiego, przy czym wolontariusz zdefiniowany został jako cudzoziemiec, który ochotniczo i bez wynagrodzenia, z wyjątkiem zwrotu kosztów lub kieszonkowego, wykonuje świadczenia w ramach udziału w programie wolontariatu europejskiego. Wolontariusz ubiegający się o zezwolenie na pobyt czasowy musi przedłożyć umowę, na podstawie której będzie świadczył usługi oraz spełnić wymogi dotyczące posiadania środków na pobyt, ubezpieczenia zdrowotnego i miejsca zamieszkania[9].

Zarówno organizator stażu jak i jednostka, w której odbywany będzie wolontariat europejski będą podlegały zatwierdzeniu przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych[10].

Niezależnie od wdrożenia przepisów dyrektywy, ustawa z dnia 22 lutego 2019 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw wprowadza dodatkowe przesłanki odmowy wszczęcia postępowania na pobyt czasowy i pracę oraz zezwolenia na pracę w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji.

Organy administracji będą odmawiały wszczęcia postępowania w sytuacji, gdy wniosek o udzielenie jednego z w/w zezwoleń pobytowych złożony zostanie przez cudzoziemca przebywającego w Polsce na podstawie wizy Schengen lub wizy krajowej wydanej w celu turystycznym oraz w celu odwiedzin u rodziny lub przyjaciół (niezależnie od tego czy wiza wydana została przez Polskę czy inny kraj obszaru Schengen). Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy, wprowadzenie powyższych regulacji ma na celu uniemożliwienie obchodzenia obowiązujących regulacji prawnych i przeciwdziałanie zjawisku tzw. turystyki wizowej[11].

Regulacje powyższe – jakkolwiek ograniczają krąg podmiotów mających prawo do ubiegania się o zezwolenie pobytowe w Polsce – przyjąć należy pozytywnie. Dotychczas bowiem organy administracji próbując przeciwdziałać zaobserwowanemu zjawisku, przy braku jakichkolwiek podstaw prawnych do odmowy wszczęcia postępowania lub odmowy udzielenia wnioskowanego zezwolenia, opierały decyzje odmowne na „wątpliwościach w zakresie celu pobytu cudzoziemca w Polsce”, co wydaje się być wątpliwe z punktu widzenia obowiązku działania organów władzy na podstawie i w granicach prawa.

Przeważająca część regulacji weszła w życie w dniu 29 kwietnia 2019 r., z wyłączeniem przepisów dotyczących procedury zatwierdzania jednostek prowadzących studia, jednostek naukowych, organizatora stażu oraz jednostek organizacyjnych, na rzecz których cudzoziemiec ma wykonywać wolontariat, które zaczęły obowiązywać od dnia 31 marca 2019 r. oraz przepisów dotyczących sprzeciwu wobec mobilności krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa, sprzeciwu wobec mobilności studenta, naukowca i członków jego rodziny, które wejdą w życie w terminie 90 dni od dnia ogłoszenia ustawy, tj. w dniu 26 czerwca 2019 r.[12]

Autor: Patrycja Mickiewicz, radca prawna z MS Kancelaria Radcowska. Od wielu lat zajmuje się kwestiami związanymi z legalizacją pobytu cudzoziemców. W Stowarzyszeniu udziela bezpłatnych porad prawnych w ramach Sekcji do Spraw Cudzoziemców oraz Sekcji Pomocy Dziecku i Rodzinie.

[1] Dz. U. z 2019, poz. 557.

[2] Dyrektywa zastąpiła dwie obowiązujące dotychczas dyrektywy: dyrektywę Rady 2004/114/WE z dnia 13 grudnia 2004 r. w sprawie warunków przyjmowania obywateli państw trzecich w celu odbywania studiów, udziału w wymianie młodzieży szkolnej, szkoleniu bez wynagrodzenia lub wolontariacie (Dz. Urz. UE L 375 z 23.12.2004, z późn. zm.) oraz dyrektywę Rady 2005/71/WE z dnia 12 października 2005 r. w sprawie szczególnej procedury przyjmowania obywateli państw trzecich w celu prowadzenia badań naukowych (Dz. Urz. UE L 289 z 03.11.2005, z późn. zm.).

[3] Artykuł 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/801 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu prowadzenia badań naukowych, odbycia studiów, szkoleń, udziału w wolontariacie, programach wymiany młodzieży szkolnej lub projektach edukacyjnych oraz podjęcia pracy w charakterze au pair (wersja przekształcona) (Dz. Urz. UE L 132 z 21.05.2016).

[4] Art. 15 dyrektywy; art. 144 ust. 4-17, art. 157a ust. 6-18, art. 157g ust. 5-17 ustawy o cudzoziemcach.

[5] Mechanizm zatwierdzania oraz jednostki wyłączone z takiej procedury uregulowane zostały w art. 144 ust. 5 – 18 ustawy o cudzoziemcach

[6] Art. 144 ust. 1 pkt 2 lit b w zw. z ust. 1b ustawy o cudzoziemcach.

[7] Art. 144 ust. 1 pkt 2 lit b w zw. z ust. 1c ustawy o cudzoziemcach.

[8] Art. 157a i nast. ustawy o cudzoziemcach.

[9] Art. 157g ust. 14 ustawy o cudzoziemcach.

[10] Art. 157a ust. 6 i nast. oraz art. 157g ust. 5 i nast. ustawy o cudzoziemcach.

[11]Projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw wraz z uzasadnieniem, str. 25 .

[12] Art. 32 ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw.

Udostępnij